Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 2 grudnia 2025r. w sprawie o sygn. akt: 10/16 orzekł, że art. 292 w związku z art. 285 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2025 r. poz. 1071, ze zm.), rozumiane w ten sposób, że umożliwiają nabycie przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa, przed wejściem w życie art. 3051-3054 ustawy – Kodeks cywilny, w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, są niezgodne Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Naruszają one:

•   Art. 21 ust. 1 (ochrona własności),

•   Art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 (ograniczenia własności tylko w ustawie, bez naruszenia istoty prawa),

•   Art. 2 (zasada zaufania do państwa i prawa).

Interpretacja art. 292 i 285 KC wykreowała nową służebność gruntową bez nieruchomości władnącej, naruszając zasadę zamkniętego katalogu praw rzeczowych (numerus clausus, art. 244 KC). Nowe prawa rzeczowe może wprowadzać tylko ustawodawca, nie sąd.

Ograniczenie własności musi wynikać wprost z ustawy, nie z analogii czy wykładni. Przed 2008 r. służebność przesyłu nie istniała, więc nie można było jej posiadać ani zasiedzieć.

Właściciele nie mogli przewidzieć ryzyka utraty praw (brak pewności prawa i zaufania do państwa). To osłabia ochronę własności, czyniąc zasiedzenie pułapką dla obywateli.

Wyrok może otworzyć drogę do roszczeń odszkodowawczych właścicieli nieruchomości obciążonych urządzeniami przesyłowymi (np. linie energetyczne, gazociągi) sprzed 2008 r. Szacuje się, że dotyczy to milionów działek. Właściciele mogą domagać się rekompensaty za obniżenie wartości gruntów i ograniczenia w użytkowaniu.

Wyrok zapadł w składzie: Prezes TK Bogdan Święczkowski, sędzia TK Krystyna Pawłowicz

za: Polska Federacja Rzeczoznawców Majątkowych